تفسیر سوره بقره آیه 27

(فاسقان) كسانى هستند كه پيمان خدا را پس از آنكه محكم بستند مى‏ شكنند، و پيوندهايى را كه خدا دستور داده برقرار سازند قطع مى ‏نمايند، و در زمين فساد مى‏ كنند، قطعاً آنان زيان‏كارانند.

نكته‏ ها:

پيمان‏هاى الهى كه در اين آيه مطرح گرديده، متعدّد است: خداوند از انبيا پيمان گرفته تا آيات الهى را به مردم بگويند. و از اهل كتاب تعهّد گرفته تا كتمان حقايق نكنند و به‏ بشارت‏هاى تورات و انجيل كه درباره پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله آمده است عمل كنند. و از عامّه مردم نيز عهد گرفته، به فرمان الهى عمل كرده و راه شيطان را رها كنند.

در اسلام وفاى به عهد واجب است، حتّى نسبت به كفّار و عهدشكن، فاقد دين كامل معرّفى شده، هرچند كه اهل نماز باشد. رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمودند: «لا دين لمن لا عهد له» آن كس‏ كه پايبند تعهّدات خود نيست، از دين كامل ندارد.

خداوند در اين آيه فرمان داده تا با گروه‏هايى پيوند و رابطه داشته باشيم: «أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ» در روايات آن گروه‏ ها چنين معرّفى شده‏اند: رهبران آسمانى، دانشمندان، خويشاوندان، مؤمنان، همسايگان و اساتيد. و هركس رابطه‏ ى خود را با اين افراد قطع كند، خود خسارت مى‏ بيند. زيرا جلو رشد و تكاملى را كه در سايه اين ارتباطات مى‏ توانسته داشته باشد، گرفته است.

وفاى به عهد، كمالى است كه خداوند خود را به آن ستوده است؛ «وَ مَنْ أَوْفى‏ بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ»  كيست كه بهتر از خدا به پيمانش وفا كند؟. وفاى به عهد حتّى نسبت به مشركان لازم است؛ «فَأَتِمُّوا إِلَيْهِمْ عَهْدَهُمْ إِلى‏ مُدَّتِهِمْ» تا پايان مدّت قرارداد به پيمانى كه با مشركان بسته‏ ايد وفادار باشيد. همچنين در آيه 25 سوره رعد پيمان‏ شكنان لعنت شده ‏اند.

عهد دو گونه است: عهدو پيمانى كه مردم با يكديگر مى ‏بندند وبايد به آن وفادار باشند. و عهد و پيمانى كه خداوند براى رهبرى يك جامعه، بر عهده‏ ى پيامبر يا امام قرار مى ‏دهد كه ‏اين عهد مقام الهى است. «لا يَنالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ»

بخشى از پيمان‏هاى الهى كه اين آيه بر آن تأكيد مى‏كند، همان پيمان‏هاى فطرى است كه خداوند در نهاد همه افراد بشر قرار داده است. چنانكه حضرت على عليه السلام فلسفه‏ ى نبوّت را شكوفا كردن پيمان فطرى مى‏داند. «و واتر اليهم انبيائه ليستأدوهم ميثاق فطرته»

سؤال: عهد خداوند چيست؟

پاسخ: از جمله‏ «لا يَنالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ» استفاده مى‏شود كه رهبرى آسمانى، عهد خداوند است و از روايات نيز استفاده مى ‏شود كه نماز، عهد خداوند است. هرگونه تعهّدى كه انسان بين خود و خدا داشته باشد، عهد الهى است. قوانين عقلى، فكرى و احكام الهى نيز مصداق عهد الهى مى‏باشند.

علّامه مجلسى قدس سره به دنبال آيه‏ ى‏ «وَ يَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ» يكصد وده حديث درباره اهميت صله رحم، بيان نموده و آنها را مورد بحث قرار داده است. در اينجا برخى از نكات جالبى كه در آنها آمده را نقل مى‏كنيم:

* با بستگان خود ديدار داشته باشيد، هر چند در حدّ نوشاندن آبى باشد.

* صله‏ ى رحم، عمر را زياد و فقر را دور مى‏سازد.

* با صله‏ ى رحم، رزق توسعه مى ‏يابد.

* بهترين قدم‏ها، قدمى است كه براى صله ‏ى رحم و ديدار اقوام برداشته مى‏ شود.

* در اثر صله رحم، به مقام مخصوصى در بهشت دست مى ‏يابيد.

* به سراغ بستگان برويد، گرچه آنها بى اعتنايى كنند.

* صله‏ ى رحم كنيد هر چند فاميل از نيكان نباشد.

* صله‏ ى رحم كنيد، گرچه با سلام كردن باشد.

* صله‏ ى رحم، مرگ و حساب روز قيامت را آسان مى ‏كند.

* بويى از بهشت نصيب شخص قاطع رحم نمى‏شود.

* صله‏ ى رحم باعث تزكيه عمل و رشد اموال مى‏شود.

* كمك مالى به فاميل، بيست و چهار برابرِ كمك به ديگران پاداش دارد.

* صله رحم كنيد، گرچه يكسال راه برويد.

امام صادق عليه السلام مى ‏فرمايد: «پدرم سفارش كرد، با افرادى كه با فاميل خود رابطه ندارند، دوست مشو». 

پيام‏ ها:

1- پيمان ‏شكنى، شيوه‏ ى فاسقان است. «الْفاسِقِينَ. الَّذِينَ يَنْقُضُونَ» (فعل مضارع، نشانه دوام و استمرار است.)

2- به پيمان فاسقان، اعتماد نكنيد. كسى‏ كه پيمان خداوند را نقض مى كند، به عهد و پيمان ديگران وفادار نخواهد بود. «يَنْقُضُونَ، يَقْطَعُونَ»

3- انسان در برابر خداوند مسئول است، چون با عقل و فطرت خود، با او عهد و ميثاق بسته كه به احكام دين عمل كند. «عَهْدَ اللَّهِ»

4- اسلام با انزوا مخالف است. «أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ»

5- عهدشكن به خود ضربه مى‏زند، نه خداوند. «أُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ»

-----------------------

در تفسیر امام حسن عسکری(ع) : امام محمد باقر (ع) فرمودند: ... «ینقضون عهدالله» عهدی است که به ربوبیت پروردگار،نبوت حضرت محمد(ص) و امامت علی (ع) از انسان گرفته شده است. فاسقان کسانی هستند که عهدهای یاد شده را می شکنند بعد از محکم کردن آن و قطع می کنند آنچه را که خداوند امر به وصل نمودن آنها نموده است....  قطع رحم و خویشان : حق آنها را به جا بیاورید و بالاترین و بافضیلت ترین  خویشان پیامبر است. حق رحم پیامبر (ص) مانند حق خویشان است نسبت به پدر و مادر و حق پیامبر در قبال مردم از حق پدر و مادر بالاتر ... تفسیر برهان ج 2 ص 236